فین‌تک (FinTech) چیست؟ یک اصطلاح فراگیر است که به نرم‌افزار، برنامه‌های کاربردی موبایل و سایر فناوری‌هایی که برای بهبود و خودکارسازی اشکال سنتی مالی برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان ایجاد شده‌اند، اشاره دارد. فین‌ تک می‌تواند موارد مختلف مربوط به حوزه مالی مانند برنامه‌های پرداخت موبایلی ساده تا شبکه‌های بلاکچینی پیچیده شامل تراکنش‌های رمزگذاری‌شده را شامل شود. در این مقاله از پی فا، به شرح فین‌تک پرداخته و کاربرد‌ها، کاربران، مهارت‌های مورد نیاز برای کار در این زمینه، و چشم‌انداز این حوزه در ایران را مورد بحث قرار می‌دهیم.

فین‌تک یا فناوری مالی چیست؟

مفهوم فین‌تک نخستین بار در قرن بیستم مطرح شد و به تکنولوژی به کار برده شده در سیستم‌های پشتیبان موسسات مالی مربوط بود. اصطلاح فین‌تک (FinTech) یا فناوری مالی (Financial technology)، هر کسب ‌و کاری را توصیف می‌کند که از فناوری برای اصلاح، بهبود یا خودکارسازی خدمات مالی برای مشاغل یا مصرف‌کنندگان استفاده می‌کند. برخی از نمونه‌ها عبارت هستند از بانکداری تلفن همراه، خدمات پرداخت همتا به همتا یا پلتفرم‌های معاملاتی. اصطلاح فین‌تک یک تکنولوژی نوین نیست و این مفهوم از مدت‌ها قبل وجود داشته است. برای مثال کارت‌های اعتباری در دهه 1950 عموماً اولین محصولات فین‌تک در دسترس عموم بودند، چرا که نیاز مصرف‌کنندگان به حمل ارز فیزیکی در زندگی روزمره را از بین می‌بردند. از آن زمان، مفهوم فین ‌تک تکامل یافت و شامل سیستم‌های مرکزی بانک و خدمات معاملات آنلاین سهام شد. در سال 1998، پی‌پال که یکی از اولین شرکت‌های فین‌ تک بود و عمدتاً بر بستر اینترنت فعالیت می‌کرد، تاسیس شد. پیشرفتی که با فناوری تلفن همراه، رسانه‌های اجتماعی و رمزگذاری داده‌ها موجب ایجاد انقلابی در حوزه مالی شد. این انقلاب منجر به پدیدار شدن اپلیکیشن‌های پرداخت، شبکه‌های بلاکچین و گزینه‌های پرداخت در رسانه‌های اجتماعی شده است که امروزه به طور مرتب از آن‌ها استفاده می‌کنیم. فین‌تک یک مفهوم چند وجهی است که تراکنش‌های مالی را برای مصرف‌کنندگان یا کسب‌وکارها ساده‌تر می‌کند و آن‌ها را در دسترس‌ و عموما مقرون به صرفه‌ می‌کند. همچنین می‌تواند برای شرکت‌ها و خدماتی اعمال شود که از هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ و فناوری بلاکچین رمزگذاری‌شده برای تسهیل تراکنش‌های ایمن استفاده می‌کنند. به طور کلی، فین‌تک تلاش می‌کند تا فرآیند انجام تراکنش را ساده‌تر کند. به عنوان مثال، یک سرویس تلفن همراه به کاربران امکان پرداخت مستقیم وجوه در هر زمانی از روز را به حساب افراد دیگر می‌دهد. فین‌تک یا فناوری مالی برای توصیف فناوری نوینی استفاده می‌شود که به دنبال بهبود و خودکارسازی استفاده از خدمات مالی است. فین‌تک برای کمک به شرکت‌ها، صاحبان مشاغل و مصرف کنندگان برای مدیریت بهتر عملیات مالی، فرآیندها و به طور کلی تسهیل زندگی خود با استفاده از نرم افزارها و الگوریتم‌های تخصصی که در رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند استفاده می‌شوند، به کار برده می‌شود. هنگامی که مفهوم فین‌تک در قرن بیست و یکم ظهور کرد، در ابتدا به فناوری به کار رفته در سیستم‌های پشتیبان مؤسسات مالی تأسیس شده اطلاق شد. با این حال از آن زمان به بعد، تغییری به سمت خدمات مصرف‌ گرایانه‌تر و در نتیجه مشتری‌ محورتر صورت گرفته است. فین‌تک اکنون بخش‌ها و صنایع مختلفی مانند آموزش، بانکداری، جمع‌آوری سرمایه و مدیریت سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود. فین‌تک همچنین شامل توسعه و استفاده از ارزهای رمزنگاری شده مختلف نیز است.
فین‌‌تک به طور کلی به ۹ بخش تقسیم می‌شود که در مقالات بعدی پی فا به شرح جامع آن‌ها می‌پردازیم:

• رگ‌تک (RegTech)
• ولث‌تک (WealthTech)
• اینشورتک (InsurTech)
• پی‌تک (PayTech)
• بانک‌تک (BankTech)
• لندتک (LendTech)
• مدیریت مالی شخصی (PFM)
• رمیتنس (Remittance)
• پول‌های جدید، توکن‌ها و ارزهای رمزنگاری‌شده (CryptoCurrency)

کاربردهای فین‌تک

به طور کلی، اصطلاح “فین‌تک” یا فناوری مالی می‌تواند برای هر نوآوری در نحوه انجام معاملات تجاری افراد، به کار برده شود. با این حال، از زمان گسترش اینترنت و استفاده از تلفن‌های هوشمند، فناوری مالی به طور فزاینده‌ای رشد کرده است. فین‌ تک که در ابتدا به استفاده از فناوری رایانه‌ای که در بانک‌ها یا شرکت‌های تجاری به کار می‌رفت، اشاره داشت، اکنون طیف گسترده‌ای از مداخلات فناوری را در امور مالی شخصی و تجاری توصیف می‌کند. فین‌تک در حال حاضر انواع مختلفی از فعالیت‌های مالی مانند نقل و انتقالات وجوه، واریز چک با گوشی‌های هوشمند، درخواست اعتبار، جمع‌آوری پول برای راه‌اندازی کسب‌وکار، یا مدیریت سرمایه‌گذاری‌های مختلف را توصیف می‌کند. بر اساس شاخص پذیرش فین‌ تک، یک سوم مصرف‌کنندگان حداقل از دو یا چند سرویس فین‌تک استفاده می‌کنند. استارت‌ آپ‌های فین‌ تک که بیشترین صحبت‌ها در مورد آن‌ها انجام می‌شود و دارای بیشترین بودجه مالی نیز هستند به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با خدمت ‌رسانی به یک قشر مشخص از مردم، تهدیدی برای ارائه‌دهندگان خدمات مالی سنتی به چالش کشیده می‌باشند. ارائه خدمات سریعتر و یا بهتر نیز دیگر کاربرد فین‌تک است. فین‌تک تراکنش‌های مالی را برای مصرف‌کنندگان یا کسب‌وکارها ساده‌تر کرده و آنها را در دسترس‌تر و عموما مقرون به صرفه‌تر می‌کند. همچنین می‌تواند برای شرکت‌ها و خدماتی اعمال شود که از هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ و فناوری بلاکچین رمزگذاری‌شده برای تسهیل تراکنش‌های ایمن استفاده می‌کنند. شرکت‌های فناوری مالی یا فین‌تک، نهادهایی هستند که به ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات مالی که معمولاً توسط بانکداری سنتی ارائه می‌شوند، اختصاص داده می‌شوند، تنها با این تفاوت که فناوری مالی این خدمات را کارآمدتر و در دسترس‌تر ارائه می‌دهد. در دهه گذشته و به ویژه در ۵ سال اخیر، توسعه فناوری‌هایی مانند بلاکچین، اینترنت اشیا (IoT)، شبکه 5G، هوش مصنوعی و…، راه را برای انجام بسیاری از فرآیندها تسهیل و تغییر داده است. در بانکداری سنتی انجام تمام این امور مانند افتتاح حساب پس انداز، پرداخت وجه برای دریافت یک محصول یا خدمات یا حتی سرمایه‌گذاری در بورس‌های جهانی، زمان زیادی می‌برد. فین‌تک مفهومی است که این خدمات مالی را دموکراتیزه کرده و تنها با اتصال به اینترنت، به راحتی در دسترس افراد قرار می‌دهد. فین‌تک در بسیاری از زمینه‌های مالی به کار گرفته می‌شود که برخی از آن‌ها عبارت هستند از:

• اپلیکیشن‌های سرمایه‌گذاری که خرید و فروش سهام، ETF و رمزارز را اغلب با کارمزد کم یا بدون کارمزد، از دستگاه‌های تلفن همراه امکان پذیر می‌کنند.
• درگاه‌ پرداخت و اپلیکیشن‌های مختلف مانند Paypal، پی فا و غیره که امکان پرداخت آنلاین و در لحظه را برای افراد یا مشاغل فراهم می‌کنند.
• فین‌تک حتی صنعت بیمه را نیز شامل می‌شود. در واقع، insurtech از همه موارد مربوط به بیمه از بیمه خودرو گرفته تا بیمه خانه و حفاظت از سرمایه را نیز پشتیبانی می‌کند.

معرفی کاربران فین‌تک

به طور کلی می‌توان گفت همه ما کاربران فین‌تک به شمار می‌آییم چرا که قطع به یقین در زندگی روزمره خود از یک یا دو مورد از این برنامه‌های کاربردی در تلفن همراه خود استفاده کرده‌ایم. اما کاربران عمده و اصلی این فناوری به چهار دسته گسترده دسته بندی می‌شوند که عبارت هستند از؛ B2B (Business to Business) برای بانک‌ها، مشتریان تجاری بانک‌ها، B2C (Business to Consumer) برای مشاغل و مصرف کنندگان.
گرایش به سمت بانکداری موبایلی، افزایش اطلاعات، داده‌ها، تجزیه و تحلیل دقیق‌تر و غیرمتمرکز کردن دسترسی، فرصت‌هایی را برای هر چهار گروه ایجاد می‌کند تا تعامل بهتر و موثرتری داشته باشند.

فین‌تک یا فناوری مالی در ایران

پس از بررسی این که فین‌تک چیست، اکنون می‌توان بررسی دقیقی از وضعیت این حوزه در ایران انجام داد. بهره‌مندی از فناوری‌های مختلف برای کشورهایی که به دنبال پیشرفت در حوزه‌های مالی و اقتصادی و همچنین تعامل اقتصادی با سایر کشورهای جهان هستند، امری الزامی و ضروری است. ایران نیز از این قائده مستثنی نبوده و برای بهبود شرایط اقتصادی و رشد در حوزه‌های مالی نیازمند بهره‌گیری از فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیا مانند فین‌تک است. بازارهای قوی سرمایه در جهان به طور مستمر و فزاینده‌ای از این تکنولوژی استفاده کرده و کسب و کارهای بیشتری به آن روی آورده‌اند. با توجه به روند مالی ضعیف و از هم گسسته، ناکارآمدی‌ها و مشکلات اقتصادی سال‌های متوالی زیادی است که حوزه مالی و اقتصاد در ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشته است. به همین دلیل در سال‌های اخیر میزان تقاضا برای دریافت و بهره‌مندی از خدمات مبتنی بر فناوری‌های نوین مانند فین‌تک افزایش یافته و توسط کاربران زیادی مورد اسقبال قرار گرفته است.